Ciekawostki. Rzeki Babilonu Boney M 1979 Sopot

Rivers of Babylon  Boney M

Większość popularnych piosenek krąży tematycznie wokół miłości. Dlatego słuchając przebojów w oryginalnej wersji czasem trudno skojarzyć, że teksty niektórych mogą być naprawdę zaskakujące. Kiedy przetłumaczyłem mojej znajomej tekst piosenki Leonarda Cohena "Who by fire" i okazało się, że słowa nie są wcale o miłości, tylko o umieraniu, to stwierdziła, że jest rozczarowana. Zauroczona wpadającą w ucho melodią i głosem Cohena, była przekonana, że w piosence są wątki dotyczące uczucia pomiędzy mężczyzną i kobietą. Okazało się, że nic z tych rzeczy. Zapraszam do wysłuchania wersji Boney M - Sopot 1979, a podczas słuchania można przeczytać tekst poniżej, wyjaśniający o czym właściwie jest ta piosenka.  

Podobnie jest z piosenką Rivers of Babylon w wykonaniu Boney M. Zespół ten kojarzy się raczej z muzyką lekką i dyskotekową. Słuchając piosenki zawsze miałem skojarzenia bardzo przyjemne, w nastrojach gorącego lata i wakacji.  Nie przywodziła na myśl jakichś poważnych spraw.

Tymczasem warstwa słowna utworu jest cytatem z Biblii. A konkretnie jednego z psalmów.

Zanim przejdę do dalszego omówienia, pozwolę sobie wkleić cytowany psalm z Biblii Tysiąclecia.

 

PSALM 137(136)1

1 Nad rzekami2 Babilonu -

tam myśmy siedzieli i płakali,

kiedyśmy wspominali Syjon.

2 Na topolach tamtej krainy

zawiesiliśmy nasze harfy.

3 Bo tam żądali od nas

pieśni ci, którzy nas uprowadzili,

pieśni radości ci, którzy nas uciskali:

«Zaśpiewajcie nam

jakąś z pieśni syjońskich!»3

4 Jakże możemy śpiewać

pieśń Pańską

w obcej krainie?4

5 Jeruzalem, jeśli zapomnę o tobie,

niech uschnie5 moja prawica!

6 Niech język mi przyschnie do podniebienia,

jeśli nie będę pamiętał o tobie,

jeśli nie postawię Jeruzalem

ponad największą moją radość.

7 Przypomnij, Panie,

synom Edomu,

dzień Jeruzalem,

kiedy oni mówili: «Burzcie, burzcie -

aż do jej fundamentów!»6

8 7 Córo Babilonu, niszczycielko,

szczęśliwy, kto ci odpłaci

za zło, jakie nam wyrządziłaś!

9 Szczęśliwy, kto schwyci i rozbije

o skałę twoje dzieci.

Zakończenie psalmu jest szokujące, ale można też wybrać inne fragmenty. Na szczęście autorzy tekstu do piosenki wykorzystali tylko część mówiącą o tęsknocie za ziemią ojczystą. Tekst angielski piosenki jest następujący:

By the rivers of Babylon, there we sat down

Ye-eah we wept, when we remembered Zion.

When the wicked

Carried us away in captivity

Required from us a song

Now how shall we sing the lord's song in a strange land

When the wicked

Carried us away in captivity

Requiering of us a song

Now how shall we sing the lord's song in a strange land

Let the words of our mouth and the meditations of our heart

Be acceptable in thy sight here tonight

By the rivers of Babylon, there we sat down

Ye-eah we wept, when we remembered Zion.

By the rivers of Babylon (dark tears of Babylon)

There we sat down (You got to sing a song)

Ye-eah we wept, (Sing a song of love)

When we remember Zion. (Yeah yeah yeah yeah yeah)

By the rivers of Babylon (Rough bits of Babylon)

There we sat down (You hear the people cry)

Ye-eah we wept, (They need that???)

When we remember Zion. (Ooh, have the power)

I to są słowa zacytowane, prawie dosłownie, z początkowego fragmentu psalmu.

The Flight of the Prisoners Wygnanie do Babilonii (źródło Wikipedia)

W tym miejscu mógłbym powiedzieć, że przytoczywszy oryginalny tekst, na podstawie której powstał utwór śpiewany przez Boney M, tłumaczenie zostało dokonane. Jednak zdaję sobie sprawę, że dopiero teraz rodzi się dużo pytań. 

Po pierwsze skąd się wziął religijny tekst w piosence Boney M? 

Odpowiedź jest całkiem prosta - nie jest to piosenka napisana dla tego zespołu. Pochodzi ona z Jamajki i została napisana przez członków zespołu The Melodians, kilkadziesiąt lat wcześniej, zanim trafiła do repertuaru Boney M. Zapewne fakt, że chociaż Boney M,  formalnie niemiecki - lub bardziej poprawnie w latach 70-tych "zachodnioniemiecki" zespół, ale pochodzenie karaibskie wykonawców, miał wpływ na dobór repertuaru.

Autorzy piosenki - The Melodians - również mieszkający na Karaibach, a konkretnie na Jamajce,  to wyznawcy rastafarianizmu. Ruch ten o charakterze religijnym powstał w latach trzydziestych dwudziestego wieku. Stało się to po dojściu do władzy księcia Rast Tafari w Etiopii. Przyjmując cesarską koronę przybrał imię Hajle Sellasje I i proklamował swoje pochodzenie od postaci biblijnych - króla Dawida i królowej Saby. Wtedy powstała ideologia, która zakładała spełnienie się wizji, że czarny król umożliwi powrót do Afryki wszystkim rozsianym po świecie potomkom murzyńskich niewolników. Zasady życia rastafarian są oparte na Starym Testamencie. Prosty sposób życia i oddawanie czci bogu Jahwe - Jah. W tym kontekście zrozumiała jest geneza powstania piosenki. Czy i w jakim stopniu warstwa słowna miała znaczenie do wprowadzenia jej do repertuaru przez Boney M? Tego nie wiem. 

Kilka słów wprowadzenia w kontekst historyczny i geograficzny. 

To że tekst jest wzięty ze Starego Testamentu daje wskazówkę, że dotyczy narodu żydowskiego. Jednak zapewne niewiele osób kojarzy szczegóły takie jak okres historyczny, czy nazwy geograficzne występujące w tekstach biblijnych.

W Mezopotamii, krainie położonej w dorzeczu dwóch rzek Tygrysu i Eufratu istniały  państwa Asyria i Babilonia.  Stolicą tego drugiego bylo miasto Babilon leżące nad Eufratem. Nazwa Babilon może być przetłumaczona jako "brama bogów". Obecnie ten teren należy do Iraku, a w miejscu dawnego Babilonu jest stanowisko archeologiczne Atlal Babil. Rzeki Babilonu to Eufrat i być może jakieś jego odnogi.

W latach 598/7 p.n.e. po wtargnięciu króla Nabuchonozodora II do Judei oraz 587/6 p.n.e. po powstaniu  przeciw władzy babilońskiej, duże grupy Judejczyków  zostało wysiedlonych do Babilonii.  Przebywali tam do czasu, kiedy Babilonia została podbita przez władcę perskiego Cyrusa Wielkiego w 538 p.ne. i uzyskali pozwolenie na powrót do Judei. Okres ten nazywany jest "niewolą babilońską", chociaż formalnie nie byli niewolnikami. W Babilonii prowadzili zwykłe życie, a niektórzy obejmowali nawet ważne stanowiska. Część z nich pozostała dobrowolnie w Babilonii. W ten sposób powstała pierwsza diaspora żydowska. 

Życie na wygnaniu było jednak trudne dla wielu. Tęsknili za powrotem do ukochanego Syjonu. Na określenie tego miejsca w piosence użyte jest słowo Zion.  Co to jest konkretnie? 

Zion to nazwa wzgórza w Jerozolimie. Znajduje się tam grób króla Dawida, było to więc miejsce bardzo ważne dla Judejczyków. Nazwa Syjon (Zion) używana była też na oznaczenie całego kraju Izrealitów.

Wzgórze Syjon Mount Zion (źródło Wikipedia)

Tłumaczenie maszynowe

Dla pełniejszego obrazu przytoczę jeszcze tłumaczenie dosłowne dokonane przez Tłumacza Google. Jak na tłumaczenie komputerowe nie jest wcale złe. Jednak bez znajomości kontekstu, wydaje się to zbitką słów nie mających głębszego sensu. Zwłaszcza jeden fragment wymaga kilku słów objaśnienia:

Niech słowa naszych ust i medytacja naszego serca

Let the words of our mouth and the meditation of our heart

Bądź dziś akceptowalny w zasięgu wzroku

Be acceptable in thy sight here tonight

W powyższym tłumaczeniu komputer nie powiązał słowa Be z wersem poprzedzającym. Dlatego zostało przetłumaczone jako Bądź. Tymczasem jako ciąg dalszy zdania: Niech słowa naszych ust.... prawidłowym tłumaczeniem jest "Będą" Oczywiście nie jest to wielki błąd, ale zakłóca spójność całego fragmentu. Natomiast dalsza część tłumaczenia jest obarczona większym błędem. 

Całość fragmentu powinna być rozumiana następująco:

"Niech nasze modlitwy wieczorne, znajdą uznanie w Twoich oczach"

Let the words of our mouth and the meditation of our heart

Be acceptable in thy sight here tonight

Tłumacz pominął słowo "thy". Jest to słowo archaiczne, już nie używane w języku angielskim. Oznacza ono "twój" Thy sight, to dosłownie twój wzrok. Jednak zgodnie z zasadami języka polskiego, użyłem wyrażenia "Twoich oczach" Sam wyraz "Twoich"  napisałem z wielkiej litery, ponieważ z kontekstu wynika, że osoba śpiewająca psalm zwraca się do swojego Boga.. Natomiast "słowa naszych ust i medytacje serca" przetłumaczyłem jednym słowem - modlitwy. Skąd wieczorne - ponieważ jest słowo "tonight", które komputer przetłumaczył jako "dzis"

Przykład tłumacza komputerowego pokazuje jak ważny jest kontekst. Prawdopodobnie nie wiedząc nic o religijnym podłożu tekstu zaakceptowałbym takie tłumaczenie, z przymrużeniem oka na niewielkie błędy gramatyczne. Przykład pokazuje też, że tłumaczenie dosłowne, bez kontekstu, może prowadzić na manowce i nie oddać rzeczywistego sensu całego utworu.

Rivers of Babylon

Boney M.

Usiedliśmy nad rzekami Babilonu

By the rivers of Babylon, there we sat down

Tak, płakaliśmy, kiedy wspominaliśmy Syjon

Yeah, we wept, when we remembered Zion

Tak, płakaliśmy, kiedy wspominaliśmy Syjon

Yeah, we wept, when we remembered Zion

Tam niegodziwi

There the wicked

Zabrał nas w niewolę

Carried us away in captivity

Wymagający od nas piosenki

Requiring of us a song

Jak teraz zaśpiewamy pieśń Pańską w obcym kraju?

Now how shall we sing the Lord's song in a strange land?

Jak teraz zaśpiewamy pieśń Pańską w obcym kraju?

Now how shall we sing the Lord's song in a strange land?

Tak, tak, tak, tak, tak

Yeah, yeah, yeah, yeah, yeah

Niech słowa naszych ust i medytacja naszego serca

Let the words of our mouth and the meditation of our heart

Bądź dziś akceptowalny w zasięgu wzroku

Be acceptable in thy sight here tonight

Kiedy przypomnieliśmy sobie Syjon (tak, tak, tak, tak, tak)

When we remembered Zion (yeah, yeah, yeah, yeah, yeah)

Nad rzekami Babilonu (szorstkie fragmenty Babilonu)

By the rivers of Babylon (rough bits of Babylon)

Tam usiedliśmy (słyszysz płacz ludzi)

There we sat down (you hear the people cry)

Tak, płakaliśmy (potrzebują swojego Boga)

Yeah, we wept (they need their God)

Kiedy przypomnieliśmy sobie Syjon (och, miej moc)

When we remembered Zion (ooh, have the power)

Nad rzekami Babilonu (o tak, tak) usiedliśmy tam (tak, tak)

By the rivers of Babylon (oh yeah yeah), there we sat down (yeah, yeah)

Źródło: LyricFind

Autorzy utworu: Brent Dowe / Frank Farian / George Reyam / Trevor McNaughton

Tekst utworu Rivers of Babylon © Sony/ATV Music Publishing LLC, Universal Music Publishing Group, BMG Rights Management